LANDSCAPE ARCHITECTURE
WIND, WATER, AARDE & VUUR
Ontwerpend onderzoek naar hoe het natuurlijk duinsysteem kan bijdragen aan een natuurbrand bestendig landschap.
In opdracht van het Creatieve Stimuleringsfonds en Stichting NH Bos.
Het fenomeen vuur is geen nieuw fenomeen. Het is altijd onderdeel geweest van de ecologische processen waar wij als mens mee zijn verworven. In de toekomst zal vuur door de klimaatverandering een prominenter onderdeel van het landschap worden. Zo wordt ook in Nederland het risico op natuurbranden groter. Het gaat ons landschap beïnvloeden en de manier hoe we daar tegenaan moeten gaan kijken. We moeten ruimte gaan maken voor droogte en daarmee komend vuur in het toekomstige landschap.
Het Nederlandse duinlandschap is hierbij de focus van het project. Het gebied is niet alleen interessant door het hoge risico op natuurbranden, maar daarnaast ook druk bewoond, heeft het een hoge natuurwaarde, verzorgt het ons drinkwater en is een het belangrijk gebied voor recreatie.
Wat maakt het duinlandschap brandbaar en hoe kan het natuurlijk duinsysteem bijdragen aan een natuurbrand bestendig landschap?
Het vroegere duinlandschap
Een dynamisch landschap waarin wind het duinvormende proces is, waar de mens zich naar toe beweegt. Schilders en kaartenmakers van 1600 tot 1900 verbeelden een historisch duinlandschap; open met ruigtes, sterk reliëf en zandverstuivingen.
Het brandbare duinlandschap
Rond 1900 stagneerde het dynamisch duinlandschap door de invloed van de mens; de zeereep werd vastgelegd voor kustbescherming, bos werd aangeplant en het groeide versneld dicht door stikstof aanvoer. Dit creëert een opeenhoping van vegetatie, wat in combinatie met klimaatverandering leidt tot een brandbaar duinlandschap.
Is het duinlandschap nog wel een duinlandschap?
Het toekomstige duinlandschap
Zouden we niet meer terug moeten naar een dynamische stuifduin landschap? Niet alleen om het risico op natuurbranden te verminderen, maar juist door daarmee de kustbescherming te verbeteren, de biodiversiteit te verhogen en de duinen te laten meebewegen voor de toekomst. Een dynamisch landschap waarin wind, water, aarde en vuur de duinen weer vormen.
Ruimte voor natuurkrachten
In dit ontwerpend onderzoek wordt verkend hoe er door het leren van de krachten van de natuur, (brandbare) vegetatie verminderd kan worden en het duinlandschap weer meebeweegt voor de toekomst. Brand zal altijd een onderdeel van de toekomst gaan zijn en wordt gezien als kans voor een duinlandschap in balans. Om dit te kunnen testen worden de elementen van de natuur; wind, water, vuur en aarde, toegepast op 3 verschillende locaties. Wind speelt daarbij altijd een rol in het kustgebied.
Strategie 1. Water & Wind
Deze strategie test hoe de natuurlijke laagtes kunnen worden ingezet om het risico op natuurbranden te verlagen. Daarbij is het belangrijk dat de dynamiek in het gebied wordt teruggebracht om zo het contrast tussen hoog en laag te versterken. De verstuiving in het voorduin verhoogt het duin, waardoor het grondwater meestijgt en de van nature laag liggende gebieden natter worden. Door de jaren heen worden de hoogteverschillen steeds extremer en zal de grondwaterstand meestijgen. Meijendel en de laagtes in het gebied worden weer zichtbaar als vochtige stuifvallei en zullen het risico op natuurbranden verminderen.
Strategie 1. Water & Wind
Strategie 2. Vuur & Wind
Deze strategie test hoe vuur & wind kan worden ingezet om vegetatie te verminderen en daarmee het risico op natuurbranden te verlagen. Daarbij is het van belang de dynamiek in het gebied terug te brengen en de herkenbare parabool duinen weer te laten lopen. Om ervoor te zorgen dat een natuurbrand zich niet snel verspreid moet de gradiënt van beplanting worden doorbroken. Door het periodiek afbranden van de westhellingen van de paraboolduinen ontstaan er kale hellingen. Deze kale hellingen zijn noord-zuid georiënteerd en zijn daarmee natuurlijke barrières voor een spontane brand. De wind heeft weer de ruimte om het zand te bewerken en de duinen worden door de vaak zuidwestenwind weer landinwaarts geduwd. De duinen gaan weer lopen, de dynamiek wordt weer teruggebracht en er ontstaat een landschap waar vuur onderdeel van kan zijn.
Strategie 2. Vuur & Wind
Strategie 3. Aarde & Wind
Deze strategie test hoe wind & aarde, in het duingebied zand, kan worden ingezet om het risico op natuurbranden te verlagen. Daarbij is het van belang de dynamiek in het gebied terug te brengen en een scheiding aan te leggen tussen de heidegebieden en het naaldbos. Zodat een brand zich hier niet snel kan verspreiden. De strategie stelt voor een zone te openen op de grens tussen de heidegebieden en het naaldbos en deze op de rand van een westhelling te plaatsen. Doordat er geen kalk in het duin zit zal dit gebied minder snel dichtgroeien als in de andere deelgebieden. De heidevelden liggen vaak op vlakkere gebieden, de wind kan hierover heen blazen en de kale westhellingen bereiken. Zo gaat deze zone weer lopen en langzaam over de jaren heen zich verspreiden richting het dennenbos.
Strategie 3. Aarde & Wind
